Autogoberno e Federalismo

O principio de Autogoberno e Federalismo de Alantre establece:

“En ALANTRE traballamos para que o recoñecemento do País Leonés como suxeito político sexa unha realidade. En igualdade de condicións con outros territorios, desexamos que a tan ansiada autonomía política sexa un feito para así poder xestionar os servizos e recursos propios asignados no ámbito das competencias autonómicas e proporcionar un medio de autoxestión.

Para alcanzar a nosa meta, utilizaremos todos os recursos ao noso alcance para que toda a cidadanía leonesa vexa nas súas institucións unha capacidade transformadora que permita cambiar a dinámica social e económica do noso país, sen esquecer as relacións de veciñanza co resto de pobos ibéricos, tecendo lazos económicos, laborais e afectivos con outros territorios desde unha perspectiva internacionalista e solidaria.

Ao mesmo tempo, debemos afrontar os retos da crise da globalización, defender os dereitos sociais e laborais, así como lograr presenza e capacidade de presión no conxunto do Estado e ante a Unión Europea para avanzar cara a un modelo federal que afonde na democracia real.“

1. INTRODUCIÓN

Unha maioría da sociedade leonesa, desde a apertura do deseño territorial do Estado español, expresou de forma reiterada e maioritaria a súa desconformidade co actual modelo territorial imposto. Para o proxecto político Alantre, o recoñecemento do País Leonés como suxeito político é un eixo básico para o noso desenvolvemento e futuro. A anomalía democrática establecida no sistema autonómico levou os leoneses a unhas condicións desiguais respecto doutros territorios do Estado.

O problema territorial no Estado español é estrutural, xa que a súa historia plural, de base federalizante e pluricultural, foi clausurada por unha estrutura autonómica que nos negou as nosas propias estruturas de autoxestión. Por isto, cremos que o sistema federal é o camiño máis adecuado para integrar esas realidades e anhelos, sempre desde a libre vontade das partes e ritmos que cada pobo considere conveniente.

Desde Alantre entendemos que o autogoberno non debe ser un fin en si mesmo. Este empoderamento colectivo debe ser o medio para que a cidadanía vexa nas súas institucións unha capacidade transformadora que permita cambiar a dinámica social e económica do noso país. As relacións co resto de suxeitos políticos do Estado deben basearse en tecer lazos económicos, sociais e afectivos desde unha perspectiva internacionalista, multicultural e solidaria, para afrontar os retos da crise da globalización, emerxencia climática e a defensa dos dereitos sociais e laborais, que son prioridades para o noso proxecto político.

O obxectivo ideal é lograr presenza e capacidade de presión no conxunto do Estado e ante a Unión Europea para avanzar cara a unha Europa dos pobos, unha Europa máis próxima, xusta e solidaria.

Mentres non se alcance o marco teórico federal reclamado, ALANTRE apostará, defenderá e apoiará a consecución das maiores cotas de autogoberno para o pobo leonés dentro do actual marco xurídico-político do Estado Español.

2. CONTEXTUALIZACIÓN DA PROBLEMÁTICA LEONESA

2.1. ANTECEDENTES DO SUXEITO POLÍTICO

Sen necesidade de acudir a elementos historicistas da prehistoria, a Idade Antiga, a Idade Media ou a Idade Moderna, xa coñecidos e defendidos polo rexionalismo clásico, cómpre destacar no recoñecemento xurídico do País Leonés outros valores e circunstancias que, dentro do marco do Estado contemporáneo, xustifican esa existencia, non como un produto histórico e artificial, senón como unha realidade política, cultural e social perpetuada secularmente no tempo, independentemente dos poderes fácticos do momento.

É dicir, Alantre recoñece que sempre existiu unha conciencia de suxeito político leonés, aínda que non fose recoñecida xuridicamente cara ao exterior, así como unha vontade por parte dos seus cidadáns de exercer eses dereitos políticos, incluso anteriores á creación da CE 78.

Eses antecedentes xurídico-políticos previos a 1978, entre outros, son os seguintes:

• O 1 de xuño de 1808 créase a Xunta Superior do Reino de León na Xunta Central, a pesar do intento de integración na Xunta Superior de Castela a Vella. A xunta leonesa acordou, por unanimidade, rexeitar a orde.

• Constitución española de 1812. TÍTULO II: Do territorio das Españas, a súa relixión e o seu Goberno, e dos cidadáns españois. CAPÍTULO I: Do territorio das Españas.

• Real Decreto do 30 de novembro de 1833. Javier de Burgos, Secretario de Estado de Fomento, establece a división territorial por provincias e rexións baseándose na antiga división de España en reinos.

• Proposta ás Cortes da I República (1873), emenda á Constitución. Varios deputados defenderon a creación dun estado para o pobo leonés, emendando o articulado da non nata Constitución de 1873.

• A Comisión Provincial de León. Resolución do 4 de agosto de 1873. Inclusión de León como estado a petición dos representantes municipais e deputados provinciais.

• Lei Orgánica do 14 de xuño de 1933. Establecía as rexións españolas con representación no Tribunal de Garantías Constitucionais da II República, incluíndo ao País Leonés como entidade territorial autónoma.

• Tratado Internacional entre España e Suíza, do 9 de abril de 1975, en materia comercial, onde se relacionaron as rexións españolas, estando o pobo leonés incluído nel.

  A partir da CE 1978:

  O Estado das autonomías. A Constitución Española recoñece no seu Art. 2 o dereito á autonomía das rexións e nacionalidades españolas, é dicir, o seu recoñecemento xurídico-político na configuración política actual. No Art. 143 detállase que as provincias limítrofes con características históricas, culturais e económicas comúns, os territorios insulares e as provincias con entidade rexional histórica poderán acceder ao seu autogoberno e constituírse en Comunidades Autónomas conforme o previsto neste Título e nos respectivos Estatutos.

  Outros acontecementos sociais destacados inclúen os acordos respaldados polo Concello de Zamora e a Deputación de León, así como as memorables manifestacións que clamaban pola autonomía leonesa. Exemplos notables destas demostracións populares, debido á súa participación cidadá masiva, foron as do 13 de marzo de 1978, o 4 de maio de 1984 e, máis recentemente, o 20 de febreiro de 2020. Ademais, numerosos concellos, representativos de máis da metade da poboación da provincia do norte, aprobaron mocións en apoio a esta causa. Destacan tamén os resultados de diversas enquisas realizadas nos últimos anos, que reflicten un apoio firme da sociedade leonesa cara á consecución da autonomía.

  É importante sinalar que, nas primeiras eleccións democráticas, a necesidade dunha consulta popular estaba presente en todos os programas electorais dos partidos de ámbito estatal, agás o Partido Comunista de España (PCE). Este partido, debido á súa postura, provocou un proceso de fragmentación interna dentro da provincia de León, que deu lugar á creación do Grupo Autonómico Leonés (GAL). Esta agrupación, ilegal ata 1983, é recordada pola esquerda leonesa polas súas consignas significativas como: "Antes que constitución, referendo para León" ou "O pobo de León esixe a súa autodeterminación".

  2.2. CRÍTICA AO MODELO VIXENTE

  O sistema actual negou e segue negando o dereito ao voto da sociedade leonesa nunha cuestión vital para o seu benestar, como é a soberanía política e todo o que implica na xestión da vida comunal. A instauración pouco democrática da actual comunidade autónoma, obviando un referendo popular malia a contestación social que xerou, revela unha falta de respecto aos procedementos democráticos que o propio sistema afirmaba defender.

  A Comunidade de Castela e León non conta cun nivel estable de identificación social co seu territorio. Tanto en León como en Castela, as súas sociedades enténdense como un grupo con historia propia, non como unha entidade autonómica con identidade común. Non existe unha rede de relacións sociais ou normas de cooperación; ao contrario, a súa existencia só se explica pola eficacia das relacións verticais de poder antidemocrático, impulsadas polo Estado durante a Transición, que minoraron e diluíron as comunidades leonesa e castelá como suxeitos políticos diferenciados.

  O deseño territorial do Estado concibiuse desde unha cultura vertical e colonial, que produciu resultados típicos de sistemas coloniais. Durante as últimas décadas, isto manifestouse en formas de opresión, como o despoboamento, o envellecemento, a desigualdade social, e modelos de desenvolvemento pensados por e para os centros metropolitanos. Estas políticas desarmaron a identidade leonesa, menosprezaron a súa cultura e impuxeron unha perda de autoestima claramente perceptible.

  Hoxe en día, o problema do encaixe territorial no Estado español é evidente. As tensións territoriais e a negativa do centralismo a recoñecer a pluralidade política reflicten a incapacidade de construir un Estado plural. Detrás das democracias occidentais baseadas no concepto de Estado-nación hai, a maior parte das veces, unha pluralidade de demos (pobos, culturas, linguas, formas de vida). Desde unha visión federalista, o Estado español ten características ideais para avanzar cara a un modelo que supere o sistema autonómico actual.

  Desde un punto de vista xurídico, a norma constitucional recoñece de forma pasiva unha realidade preexistente, condicionada polo contexto histórico no que foi redactada e promulgada. Isto supón unha incapacidade de interactuar cos diferentes suxeitos políticos activos no Estado, perpetuando as desigualdades descritas.

  No sistema político actual, impulsar unha esquerda leonesa e defender a autoxestión territorial nunha España plural enfróntase a numerosas trabas. Os partidos tradicionais promoven unha esquerda centralista que limita a diversidade democrática e relega as forzas territoriais a un papel subordinado, dificultando a innovación política e unha resposta eficaz ás necesidades específicas de cada territorio. Esta estratexia perpetúa un modelo centralizador, privando ás "nacionalidades e rexións" da súa plena autonomía e diversidade.

3. PROPOSTA FEDERAL DO ESTADO

3.1. Punto de partida da proposta federal

A proposta federal de Alantre comeza cunha crítica á dicotomía artificial entre o "patriotismo cívico" defendido pola esquerda centralista e o "nacionalismo étnico" proclamado pola extrema dereita. No fondo, ambos discursos están fundamentados nun nacionalismo de Estado que privilexia ao demos maioritario sobre as minorías culturais, lingüísticas e políticas. Este nacionalismo banal perpetúa unha estrutura de dominación centralista que subordina aos suxeitos políticos periféricos.

Os procesos de empoderamento colectivo dos pobos, como o leonés, desafían este esquema de dominación. A idea dunha España plural que respecte a súa diversidade histórica e cultural non existiu máis alá do discurso, xa que as oligarquías españolas consolidaron un sistema centralizado baseado na dinámica centro-periferia. Este sistema só poderá ser transformado se se deconstrúen os seus fundamentos e se lle dá prioridade aos suxeitos políticos subalternos.

A reivindicación do pobo leonés, desde Alantre, é prepolítica, no sentido de que busca articular un marco democrático que permita a reflexión colectiva sobre o seu lugar no Estado. Este plantexamento xustifícase polo contexto histórico: durante a Transición e o proceso autonómico, as condicións democráticas para decidir o marco territorial foron excluídas. A actual configuración territorial erixiuse baixo a influencia da cultura vertical do franquismo, que segue condicionando a estrutura do poder político en España.

A historia leonesa está chea de demandas de expresión democrática. Desde os votos particulares dos parlamentarios leoneses nas asembleas preparatorias da configuración territorial, ata a destacada intervención do socialista Baldomero Lozano, quen defendeu unha consulta popular para León, queda claro que a capacidade de decisión do pobo leonés foi unha reivindicación constante. Non obstante, estas demandas foron ignoradas, consolidando unha Constitución que cristalizou as desigualdades territoriais e que se auto-xustifica como o único demos político válido no Estado español.

Federalismo fronte a rexionalismo

Alantre propón un modelo de Federalismo plural que permita á sociedade leonesa reflexionar, desde o dereito a decidir, sobre a súa integración e participación na estrutura político-territorial do Estado en condicións de igualdade con outros territorios. Este modelo supera a visión caduca do rexionalismo, que considera ao suxeito político leonés como un actor subordinado ao que o Estado concede autogoberno como unha dádiva.

Os principios reitores desta proposta son:

1. Liberdade democrática: Os suxeitos políticos deben decidir libremente formar parte dun proxecto federal.

2. Proceso constituínte: Un replantexamento da estrutura territorial do Estado debe comezar cun proceso constituínte.

3. Igualdade: Todos os suxeitos políticos, incluído o leonés, deben participar como actores principais e non como receptores pasivos de concesións desde o poder central.

Soberanía fronte a subalternidade

Para superar o marco autonómico actual, Alantre avoga por un proceso político onde o pobo leonés sexa un suxeito activo, participando en igualdade de condicións na concepción dun federalismo plural. Este enfoque rexeita o modelo de cesión competencial autonómica, característico do rexionalismo centralista, e aposta pola soberanía do pobo leonés.

O obxectivo é que León poida autogobernarse e desenvolver libremente a súa economía, cultura e sociedade, sen inxerencias externas. Para iso, os leoneses deben expresar a súa vontade colectiva nun proxecto democrático, aberto e participativo, fundamentado na valoración da súa identidade como pobo. Este autogoberno debe reflectir os valores dunha democracia plural, multicultural e solidaria que respecte a diversidade en todas as súas formas.

Alantre posicionase como un movemento que aspira a transformar a relación entre o Estado e os territorios, propoñendo un modelo federal que garanta a igualdade, a soberanía e o respecto pola pluralidade política e cultural de España.